6. sınıf 1. dönem fen bilimleri 1. yazılı notları
DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ
İskelet ve kaslar birlikte çalışarak bisiklete binme, yürüme, koşma gibi hareketlerin gerçekleşmesini sağlar. Bu yapılar hareket yeteneği sağlamasının yanı sıra vücuda şekil kazandırarak organlara destek olur. İskelet ve kaslardan oluşan bu sisteme destek ve hareket sistemi denir.
İskeletin Görevleri
Vücudun dik durmasını sağlar.
Vücuda şekil verir.
Organlara tutunma yüzeyi sağlar.
Kalp, akciğer, omurilik ve beyin gibi hassas organların
korunmasını sağlar.
Kaslarla beraber hareket yeteneği sağlar
Kalsiyum gibi minerallerin depolanmasını sağlar.
Kalsiyum gibi minerallerin depolanmasını sağlar.
Bazı kan hücrelerinin üretilmesini sağlar.
Kemik ve Kemik Çeşitleri
Uzun Kemik: Boy uzunluğu, en uzunluğundan daha fazla olan kemiklerdir. kol ve bacaklar da uzun kemikler bulunur.
Kısa Kemik: Boy ve en uzunluğu birbirine yakın olan kemiklerdir. El ve ayak bileklerinde yer alan kemikler kısa kemiklere örnek olarak verile bilir.
Yassı Kemik: Geniş yüzeyli ve yassı şekilli kemiklerdir. Göğüs kafesini oluşturan kaburga kemikleri, kafatasının yapısındaki kemikler, kalçadaki leğen kemiği ve omuz bölgesin deki kürek kemiği yassı kemik örnekleridir.
Eklem ve Eklem Çeşitleri
Oynar Eklem: Birbirine bağladığı kemiklerin rahatça hareket etmesini sağlayan eklemlerdir. Kol ve bacaklarda
Örnek : Kol ve bacaklarda bulunan eklemler.
Yarı Oynar Eklem: Birbirine bağladığı kemiklerin oynar ekleme göre daha sınırlı hareket etmesini sağlayan eklemlerdir.
Örnek : Omurgada bulunan eklemler.
Oynamaz Eklem: Bu eklemi oluşturan kemikler sabit ve sıkı bir şekilde birbirine bağlıdır.
Örnek: Kafatası eklemler.
Kaslar
Kemiklerin üstünü örten, iç organların yapısına katılan ve hareket etmeyi sağlayan yapılara kas denir.
Çizgili Kas:
İsteğimizle çalışan kaslardır.
Hızlı ve güçlü kasılır ancak genellikle daha çabuk yorulur.
Örnek: Kol ve bacak kasları.
Düz Kas:
İsteğimiz dışında çalışan kaslardır.
İç organların yapısında bulunur.
Çizgili kaslaragöre daha yavaş kasılır ve daha uzun süre yorulmadan çalışabilir.
Örnek: Yemek borusu, mide ve bağırsakların yapısındaki kaslar.
Kalp Kası:
Kalbin yapısında bulunan ve kalbin çalışmasını sağlayan kaslardır.
istemsiz çalışır.
Kasılma hareketleri ritmik şekildedir ve ömür boyunca çalışmaya devam eder, yorulmaz.
SİNDİRİM SİSTEMİ
Vücuda alınan büyük yapılı besinlerin kana geçebilecek kadar küçük parçalara ayrılma sına
sindirim denir. Bu olay, fiziksel sindirim ve kimyasal sindirim olarak iki farklı şekilde gerçekleşir. Sindirim olayının gerçekleşmesinde görev alan yapı ve organların oluşturduğu sisteme sindirim sistemi adı verilir.
Fiziksel (Mekanik) Sindirim: Besinlerin çiğneme ve kas hareketleri ile küçük parçalara ayrılması olayıdır. Fiziksel sindirimin temel amacı, besinleri parçalayıp kimyasal sindirimin daha kolay gerçekleşmesini sağlamaktır.
Kimyasal Sindirim: Bir kimyasal olay gerçekleşirken hızlandırıcı etki gösteren maddelere enzim adı verilir. Besinlerin enzim denilen salgılar yardımıyla kana geçebilecek kadar küçük parçalara ayrılması olayına kimyasal sindirim denir.
Sindirim Sistemini Oluşturan Organlar
Ağız: Besinlerin vücuda alındığı ve sindirimin başladığı organdır. Diş, dil ve kaslar yardımıyla besinlerin fiziksel sindirimi, tükürük salgısı ile karbonhidratların kimyasal sindirimi ağızda başlar.
Yutak: Besinlerin ağızdan yemek borusuna iletilmesini sağlar. Burada sindirim gerçekleşmez.
Yemek Borusu: Yemek borusunun yapısındaki kaslar, kasılıp gevşeyerek yutaktan gelen besinlerin mideye ulaşmasına katkıda bulunur. Yemek borusunda sindirim gerçekleşmez.
Mide: Yapısındaki kasların kasılıp gevşemesi ile fiziksel sindirimi gerçekleştirir. Mide öz suyu ile proteinlerin kimyasal sindirimini başlatır. Mide öz suyunun asitli yapısı, besinler ile gelen mikropların çoğunu öldürür. İç yüzeyini kaplayan özel bir yapı, midenin asitten zarar görmesini engeller.
İnce Bağırsak: Sindirim sisteminin en uzun organıdır. Yağların kimyasal sindirimi burada başlar; karbonhidrat,
protein ve yağların kimyasal sindirimi burada tamamlanır. Sindirimi tamamlanan besinler ince bağırsak iç yüzeyindeki
özel yapılar sayesinde emilerek kana geçer. Emilimi sağlayan bu yapıların girintili çıkıntılı olması, temas yüzeyini
artırarak emilimin hızlı ve verimli olmasını sağlar.
Kalın Bağırsak: Kalın bağırsakta fiziksel ve kimyasal sindirim gerçekleşmez. Kalın bağırsak, sindirim atıklarının bir süre depolanmasını sağlar. Sindirim atıkları anüsle dışarı atılır.
Karbonhidratların kimyasal sindirimi, ağızda tükürük sıvısı ile başlar; ince bağırsakta pankreas öz suyu ile biter.
Proteinlerin kimyasal sindirimi, midede mide öz suyu ile başlar; ince bağırsakta pankreas öz suyu ile biter.
Yağların kimyasal sindirimi pankreas öz suyu ile ince bağırsakta başlar ve biter.
Sindirime Yardımcı Organlar:
Karaciğer tarafından üretilen safra salgısı safra kesesinde depolanır. Safra kesesinden bir kanalla ince bağırsağa gelen safra salgısı, yağların fiziksel (mekanik) sindirimini gerçekleştirir.
Pankreas, ürettiği pankreas öz suyunu bir kanalla ince bağırsağa gönderir. Pankreas öz suyu; protein, yağ ve
karbonhidratların kimyasal sindiriminin gerçekleşmesini sağlar.
NOT: 6. sınıf Fen Bilimleri kitabının özetidir
Yorumlar
Yorum Gönder